میرسیدعلی همدانی و «ذخیره الملوک» او

میرسیدعلی همدانی (۱۳۱۴-۱۳۸۶م)، نمایندۀ بزرگ علم و ادب و فلسفه و حمکت مشرق زمین، در رواج و توسعۀ تعدادی از علوم زمان خویش سهم بسزا داشته است. یکی از آثار مهم این عارف شهیر «ذخیره الملوک» است که موضوع آن را پند و نصیحت به شاهان و حاکمان و دیگر طبقات جامعه تشکیل می دهد. این اثر متشکل از ده باب است. عقیدۀ شاه عادل و رعیت پرور در باب پنجم این اثر باعنوان «در احکام ولایت و سلطنت و عمارت و حقوق رعایا و شرایط حکومت و خطر عهدۀ آن و وجوب عدل و احسان» به طور مفصل تحلیل شده است. هرمان اته، شرق شناس آلمانی، باب های پنجم و ششم این اثر را باب های اساسی و جوهر اصلی کتاب دانسته است. از بررسی سبک این اثر چنین برمی آید که زبان آن ساده است و در اسلوب و طرز بیان به نصیحه الملوک غزالی و گلستان سعدی بسیار شباهت دارد. سیدمحمود انواری، محقق ایرانی، ضمن اشاره به تأثیرپذیری میرسیدعلی همدانی از ابوحامد غزالی، برخی از مسائل «ذخیره الملوک» را ترجمه و رونویس «احیاءالعلوم» غزالی می داند که البته این نکته بحث برانگیز است. برخی ادیبان و فیلسوفان نیز در پیروی از بعضی نکته های «ذخیره الملوک»اثرهای جالب آفریده اند که دلیل روشن آن باب های اساسی نوادرالوقایع احمد دانش درمورد سلطنت و رعیت است.